بازاریابی یا Marketing چیست؟

اگر از برخی افراد بپرسید بازاریابی چیست به احتمال زیاد به شما پاسخ خواهند داد که بازاریابی روشی است که از طریق آن بتوانیم با هزار دروغ و کَلَک ؛ محصول یا خدمات خود را به افرادی غالب کنیم و آن ها را به نحوی قانع کنیم تا مشتری ما شوند و از ما خرید کنند.

همه ما می دانیم که این تعریف اشتباه است حال باهم به بررسی تعاریف مختلف از بازاریابی از زبان متخصصین یا وب سایت های گوناگون می پردازیم .

تعریف بازاریابی از زبان متخصصین

علم بازاریابی نیز همانند بسیاری از علوم مختلف تعاریف گوناگون و بعضا متناقضی از آن ارائه می شود که ما در این بخش از مقاله به درستی یا نادرستی این تعاریف کاری نداریم و سعی میکنیم که بدون تحریف و تفسیر صرفا تعاریف بازاریابی از زبان متخصصین یا وب سایت های مهم این حوزه بیان کنیم

تعریف کاتلر از بازاریابی : بازاریابی، دانش و هنر کشف، خلق و ارائه‌ی ارزش،با هدف تأمین نیازهای یک بازار هدف، هم‌زمان با کسب سود است.بازاریابی، نیازها و خواسته‌های تأمین نشده را تشخیص می‌دهد؛بازارِ آن‌ها را تعریف کرده، حجم این بازار را اندازه گیری و سود بالقوه‌اش را برآورد می‌کند.مشخص می‌کند که کدام بخش از بازار را می‌تواند بهتر تأمین کند؛و سپس محصولات و خدمات مناسب را طراحی و ترویج می‌کند.
تعریف ویکی پدیا انگلیسی از بازاریابی : بازاریابی به فعالیت هایی گفته می شود که شرکت برای ارتقاء خرید یا فروش یک کالا یا خدمات متعهد می شود.
تعریف انجمن بازاریابی آمریکا (AMA) در سال 1935 : بازاریابی به مجموعه فعالیت هایی در کسب و کار گویند که مسیر کالا یا خدمات را از تولیدکننده به مصرف کننده هدایت کند.
تعریف انجمن بازاریابی آمریکا (AMA) در سال 1985 : بازاریابی وظیفه سازمانی است و مجموعه ای از فرایند های مرتبط با خلق ارزش ، اطلاع رسانی درباره آن ارزش و تحویل آن ارزش به خریداران است.
تعریف انجمن بازاریابی آمریکا (AMA) در سال 2004 : بازاریابی فرایند برنامه ریزی و اجرای فعالیت های مربوط به شکل گیری ، قیمت گذاری ، توزیع ایده ها کالاها و خدمات است ؛ به شکلی که در فعالیت های انجام شده منافع سازمانی یا فردی تامین شود.
تعریف انجمن بازاریابی آمریکا (AMA) در سال 2013 : بازاریابی مجموعه موسسات ، فعالیت ها و فرایند هایی است که به خلق ، ارتباط (communicating) ، تحویل (delivering) و تبادل پیشنهادات (exchanging offerings) منجر می شود. مبادلاتی که برای مشتریان ، کارفرمایان ، شرکا و در ابعاد بزرگتر برای جامعه ارزشمند محسوب می شود.
تعریف احمد روستا از بازاریابی : بازاریابی داری سه رکن اساسی است

– بازارشناسی (به معنای شناخت مشتریان و نیازهای آنها)
– بازارسازی (به معنای خلق و تولید و بدست آوردن سهم بازار (جذب مشتری))
– بازارداری (به معنای حفظ سهم بازار (حفظ مشتری))

حال که تعاریف متفاوت بازاریابی را خواندیم بهتر است به نکته ای توجه کنیم که در تعاریف فوق از بازاریابی اشتراک و افتراق هایی وجود دارد به طور مثال در همه تعاریف به کلید واژه هایی نظیر ” خرید” ، “فروش” ، ” کالا ” ، ” خدمات ” اشاره شده است. این به آن معناست که این کلید واژه ها برای تعریف ابتدایی از بازاریابی حیاتی هستند ولی در کلید واژه هایی مانند ” دانش و هنر ” ، ” خلق ارزش ” ، “ارتباط ” ، ” تحویل و توزیع ” اشتراکی را نمی بینیم و همین مسئله نشان می دهد که تعاریف بازاریابی به نسب زمان و مکان قابل تغییر هستند.

تاریخچه بازاریابی

بازاریابی از ابتدای خلقت انسان توسط خداوند بوده ، یعنی همان زمانی که خداوند آدم و حوا را خلق کرد و به آن ها توصیه کرد که از میوه ممنوعه نخورند اما شیطان از طریق بازاریابی توانست آن دو را مجاب کند که از آن میوه ممنوعه ( در برخی منابع میگویند سیب برخی معتقدند گندم ) بخورند و نتیجه آن شد که ما اینجا هستیم.

من مَلَک بودم و فردوس برین جایم بود

آدم آورد به این دیرِ خراب آبادم

تا اینکه همه نسل ها گذشته به نحوی از بازاریابی برای معرفی محصول ، کالا خدمات یا حتی ایده های خود از آن استفاده کردند . تمام پیامبران الهی از طریق بازاریابی ایده خود را به مردم معرفی کردند طبعا اگر پیامبری هیچ ویژگی اخلاقی مثبتی نداشت یا اصلا در جزیره ای دور افتاده زندگی می کرد کسی به دور او جمع نمی شد و نمی توانست ایده خود را به افرادی بازاریابی کند.

از این دوران که عبور کنیم در دوره مدرن ، بازاریابی سه نسل را پشت سر گذاشت که به بررسی هر سه نسل آن می پردازیم

نسل اول : تولید و بازاریابی

در این نسل افراد و شرکت ها بدون توجه به فهم درستی از نیاز های افراد دست به تولید محصول ، کالا یا خدمات خود می زدند و پس از آن به معرفی و بازاریابی آن محصولات می پرداختند به طور مثال اولین فردی که ماشین بخار را تولید کرد هیچگاه در پی آن نبود که بازار را بسنجد ، مخاطبان احتمالی محصول خود را دریابد و قبل از تولید سرنخ هایی (lead) از آنها بگیرد . بلکه ابتدا محصول خود را ساخت و پس از عرضه به دنبال مشتریانی برای محصول خود گشت.

از نظر فلیپ کاتلر پدر علم بازاریابی این مدل از بازاریابی که به مکتب product (محصول) معروف است در دهه 1970 میلادی منسوخ شده است و دیگر آن کارایی لازم را ندارد و به احتمال زیاد افرادی که امروز بدون فهم درستی از بازار وارد این عرصه تولید محصول بدون در نظر گرفتن نیاز بازار می شودند از پیش شکست خورده میدان خواهند بود.

نسل دوم : تحقیق ، تولید ، بازاریابی

کاتلر در ادامه به همین موضوع اشاره می کند که در نسل دوم بازاریابی افراد یا شرکت ها ابتدا به تحقیق و بررسی بازار می پردازند و بعد از آن محصول خود را مطابق با خواسته ها و نظرات مشتریان تولید و به بازار عرضه می کنند . این مدل از بازاریابی نیز در دهه 1990 میلادی منسوخ شده است.

نسل سوم : تحقیق ، تولید ، بازاریابی ، ارتباط همیشگی با مشتری تا تاثیر گذاری عمیق بر او

کاتلر در نسل سوم بازاریابی به این نکته اشاره می کند که افرادی در کسب و کار های خود موفق هستند که بعد از آنکه توانستند محصول یا خدمات خود را به مشتریان بفروشند بتوانند با آنها ارتباط دائمی بگیردند . این ارتباط می تواند به نحوی پشتیبانی محصول ، خدمات پس از فروش محصول و … باشد.

انواع بازاریابی

بازاریابی انواع متعددی دارد که در ادامه به طور خلاصه به برخی از آنها اشاره میکنیم

بازاریابی صنعتی یا B2B marketing : به مدلی از بازاریابی کالا یا خدمات گفته می شود که عرضه این خدمات یا محصولات از شرکتی به شرکت دیگر صورت می پذیرد

به طور مثال شرکت پتروشیمی محصول اولیه شرکت تولید کننده لوله های پلیمر را تولید و به فروش می رساند (در این مدل بازاریابی اشخاص دخیل نیستند بلکه کسب و کار ها و شرکت ها با یکدیگر معامله میکنند)

بازاریابی مصرفی یا B2C marketing : به مدلی از بازاریابی گفته می شود که کسب و کار ها با مصرف کنندگان نهایی در ارتباط هستند و مستقیم محصولات یا خدمات خود را به مشتریان نهایی عرضه میکنند .

به طور مثال : خرید از سوپری محله توسط مشتریان ( در این مثال سوپری محله شما حکم یک بیزینس و کسب و کار را دارد که مستقیم با مصرف کننده نهایی در ارتباط است)

بازاریابی چیریکی یا GuerrillaMarketing : بازاریابی چیریکی یا پارتیزانی یا گوریلا مارکتینگ به روشی از بازاریابی تبلیغاتی گفته می شود که افراد با بودجه تبلیغاتی اندک با روشی نا متعارف و نامنظم به بازاریابی محصول خود می پردازد.

بازاریابی ویروسی یا Viral marketing : بازاریابی ویروسی به روشی از بازاریابی گفته می شود که از طریق شبکه های اجتماعی موجود برای افزایش آگاهی از برند یا همان Brand awareness مورد استفاده قرار میگیرد . معمولا در این روش باید از موضوعاتی استفاده شود که افراد خود با علاقه شخصی آن موضوع را بین دوستان و آشنایان خود معرفی کنند.

معمولا محتوا هایی نظیر طنز یا موضوعات سیاسی فرهنگی یا موضوعاتی که معمولا بخش عمده ای از افراد جامعه به آن علاقه دارند میتواند ایده های بازاریابی ویروسی باشد.

جمع بندی

برای اینکه بتوانیم در هر مدل کسب و کاری بتوانیم موفق شویم باید با مفاهیم و تعاریف بازاریابی آشنا باشیم ، این مفاهیم گرچه بیشتر آکادمیک است اما با دقت نظر در هر کدام از این تعاریف می توانیم آن ها را در کسب و کار شخصی و تدوین استراتژی کسب و کارمان بکار بگیریم. هرچه که بیشتر با این مفاهیم بنیادین آشنا شویم بهتر میتوانیم گاو بنفش کسب و کار خودمان را بشناسیم و در منجلاب کارآفرینی غرق نشویم.